هــۆکــارەکــانـی دابــەزیــنــی ئــاســتی زانستی خــوێــنـدکــاران

بەشێکی زۆری مامۆستایان لەم چەند ساڵەی دوایدا درکيان بەوە کــردوە کە ئاستی زانستی خوێندکــاران ساڵ لەدوای ساڵ خراپتر دەبیت . بەجورێک، خوێندکارێک دەگاتە قۆناغی ئامادەیی کەچی هێشتا رێنوسی نوسینەوەی ئەلف و بێی ی کوردی باش نیە ! ئەمەش بەهۆی کۆمەڵە هۆکارێکەوەیە لەوانە :-

 یەکەم

 تەکنەلۆجیا و تۆڕەکۆمەڵایەتیەکان تەکنەلۆجیا و تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان لەدوای ساڵی ٢٠٠٣ و پاش ڕووخانی ڕژێمی سەدام بەشێوەیەکی خێرا و بەربڵاو  هاتنە هەرێمی کوردستانەوە ، بەحکومی بەکارهێنانی بەشێوەیەکی هەڵەو ناڕێک لەلایەن خوێندکارانه‌وە کە رۆژانە ١٠ بۆ ١٥ کاتژمێر بەکاری دەهێنن ئەمەش وایکردە خوێندکاران پەیوەست بیت پێوەی و لە خوێندن و وانەکانيان داببرێن .

 دووەم / كه‌مى پلان و کەمتەرخەمی حکومەت

حکومەتی هەرێمی کوردستان- لە ساڵانی ٢٠٠٠ بەدواوە بەبێ پلان وبەرنامەيه‌كى تۆكمه‌ و ساڵانە ڕێژەیەکی زۆری خەڵکی دادەمەزراند لە کەسانی بێ بڕوانامە یان خاوەن بڕوانامە لە دەرچووی زانکۆ و پەیمانگاکان ، ئەمەش وایکرد ژمارە و رێژەی فەرمانبەرانی بگاتە نزيكه‌ى( 1.249.481 )کەس بەهۆی قەیرانی دارایی و زۆری ژمارەی فەرمانبەرانیەوە لەم ساڵانەی دوایدا دامەزراندنی ڕاگرت ئەمەش وایکرد ساڵانە ژمارەیەکی زۆری دەرچووی زانکۆ و پەیمانگاکان دانەمەزرێن و لەمالەوە دابنیشن ، بەهۆی چەسپاندنی ئەو یاسایە لەمێشکی هەموو تاکێکی کورد کە دوای وەرگرتنی بڕوانامە پێویستە لەسەر حکومەت دایبمەزرێنێت، وایکردە خوێندکار لە خوێندن داببرێت و ببێتە هۆی خراپ بوونی ئاستی زانستی خوێندکار چونکە دەبینێت لەماڵەوە برا و خۆشکی هەیە و زانکۆی تەواو کردوە و لەماڵەوە بێ ئیش دانیشتوون .

 سێهەم / گوڕینی سیستەمی خوێندن و شێوازی تاقیکردنەوەکان

 أ ــ ساڵانی پێشوو خوێندکار لەسەرجەم قوناغەکانی خوێندنیدا گەر شیاوی دەرچون نەبوایە دەرنەدەچێنرا ، بەلام لە ئێستا لە پۆلی یەکی سەرەتایی تا سێهەمی سەرەتایی کەبنەرەتی فێربوونی قوتابیە فێرببێت یان نا دەردەچێنرێت.

 ب ــ لابردنی تاقیکردنەوەی نیشتمانی قوناغی پۆلی شەشەم و نۆیەمی بنەرەتی .

 ج ــ سالانی پێشوو خوێندکار لەخولی یەکەمدا تەنها دوو بابەت بمایەتەوە دەیتوانی لەخولی دووەمدا تاقیکردنەوە بکات ، بەلام لە ئێستادا خوێندکار سەرجەم وانەکانی بکەوێت مافی هەیە خولی دووەم تاقیکردنەوە بکات ئەمەش وایکردە خوێندکار بێ بایەخ لە تاقیکردنەوەکان بڕوانیت.

 چوارەم / کەمتەرخەمی خــێــزان

 بەشێکی زۆری خێزانەکان کەمتەرخەمن و گرنگی بەخوێندنی قوتابی و خوێندکارەکانیان نادەن و بێ ئاگان لە کاتی دەوامکردن و تاقیکردنەوەکانیان و تەنانەت خێزانی وا هەیە نازانێت منداڵەکەیان لە پۆلی چەندە ! هەروەها ڕۆژانەش هەواڵ پرسینیان نیە لە قوتابی و خوێندکارەکانیان لەسەر ئەنجامی خوێندنیان ، بەشێکی زۆری خوێندکاران بەهۆی چاودیری نەکردنی خێزانەکانیان رۆژانە کاتێکی زۆر بەفیڕۆ دەدەن بە دیار تۆڕە کۆمەلایەتی و کافتریا و گازینۆکانەوە . پێویستە بەخێوکەری خوێندکار ساڵانە بەلانی کەم دوو تا سێ جار سەردانی قوتابخانە و خوێندنگای خوێندکارەکانیان بکەن بەمەبەستی هەواڵپرسین لە ئاستی زانستیان و رەوشتیان .

 پێنەجەم /خــراپی بــاری دارایــی

 خراپی باری دارایی لە دوولاوە کاریگەری هەیە لەسەر ئاستی دابەزینی زانستی خوێندن:

 أ _ بەهۆی خراپی بـاری دارایی و پێنەدان و دواکەوتن و پاشکەوتی زۆرەملێ لە مووچەی مامۆستایان کــاری کردووەتە سەر ژیان و دەروونی مامۆستایان و بەشێکی زۆری مامۆستایان ناچار بۆ رایکردنی ژیانیان دەستیان داوەتە کارێکی تر لەپال پیشەی مامۆستایدا کە ئەمەش کاریگەری دەبێت لەسەر خۆئامادەکردنی مامۆستا بۆ وانەکەی کە نەتوانێت هەقی تەواو بە وانەکەی و خوێندکاره‌كانی بدات .

ب _ خراپی دارایی خیزان کاریگەری راستەوخۆی هەیە لەسەر خراپ بوونی ئاستی زانستی خوێندکار چونکە بەشێکی زۆری خوێندکار لە دوای دەوام سەرقالی کارکردنن .

 شەشەم

هاوسەرگیری پێش وەختە لەئێستادا بەشێکی زۆری خوێندکاران بەتایبەت کچان لە پۆلی هەشتەمی بنیەرەتی بەسەرەوە بەشوو دەدرێن ، کە ئەمەش کاریگەری خراپی هەیە لەسەر خراپ بوونی ئاستی زانستی چونکە ئەو تەمەنە خۆی پێویستی بە چاودیری کردن و بەخێوکردنە .

 لەکۆتایدا پێوێستە لەسەر حکومەت و مامۆستایان و په‌روه‌رده‌كاران و کەس و کاری خوێندکاران هەوڵی جدی بدەن بۆ بەرزکردنەوەی ئاستی زانستی خوێندکاران لەرێگەی بنه‌بڕکردنی ئەو هۆکارانەی کە بوونەتە هــۆی دابەزینی ئاستی زانستی خوێندکار .

نووسه‌ر: ئەیاد محمد سالح

هه‌ڵه‌چن: خه‌بات ره‌فيق محمد

 ديزاينەرى وێنە: فێرۆپيديا

تێبينى: مه‌رج نيه‌ ئه‌و بابه‌تانه‌ى ده‌نوسرێن و بيروڕاى فێرۆپيديا بێت، به‌ڵكو ده‌مانه‌وێت هانى هه‌موو نووسه‌ره‌ كورده‌كان بده‌ين و سه‌كۆيه‌ك بين بۆ گفتوگۆكردن له‌سه‌ر بابه‌ته‌ په‌روه‌رده‌ييه‌كان.