وەدەرهێنان

بە گشتى وەدەرهێنان بۆ داواكارى لە خوێندكار بەكاردێت تاكو هەوڵى ئاشنا بوون بە ووشەو فۆرمە جياوازەكانى زمان بدەن و بەدواى بابه‌تى وانەكەدا بگەڕێن. پێناسەى ئەم زاراوەيە لە فەرهەنگى ( Dictionary of Language Teaching and Applied Linguistics) بەم جۆرە كراوە “ئەو تەكنيك و شێوازانە دەگرێتەوە كە مامۆستا بەكاريان دەهێنێت بۆ ئەوەى فێرخواز والێبكات خۆى بابەتەكانى نووسين و ئاخاوتن فەراهەم بێنێت” ، ئەوەش دەخاتە ڕوو كە دەشێت بەكارهێنانى زياترى هەبێت.

بنەماو سوودەكانى

وەدەرهێنان لەسەر ئەم بنەمايانە بەندە:

وەدەرهێنان يارمەتى گەشەكردنى پۆلێك دەدات كە خوێندكار سەنتەر بێت و ژينگەيەكى هاندەرانەى هەبێت، بە وەى وا لە بابەتەكان بكات لەبير نەچنەوە پاش لێكدانى زانيارييە كۆن و نوێيەكە. وەدەرهێنان سنوردار نييە بە زمان و زانيارييە جيهانييەكانەوە،. مامۆستا دەتوانێت بيرۆكەو هەست و واتاو بارودۆخ و يادەوەرييەكان وەدەربێنێت. وەدەرهێنان بۆ مامۆستا ئامڕازێكى چارەسەرى بەهێزە، كە ئاشناى دەكات بەوەى خوێندكار لێى تێگەشتووەو ئەوەشى لێى تێنەگەشتووە، تا ئەوەى دەبێتە خاڵى دەستپێك بۆ دانانى پلانى وانەكە. وەدەرهێنان هانى مامۆستايان دەدات بۆ ئەوەى نەرم بن و هەروەها بەردەوام بن لە جوڵە نەك لەسەر بابەتێك چەق ببەستن كە لاى فێرخواز ئاشنايە.

ئامڕازەكانى وەدەرهێنان

بيرۆكەو بابەتە زمانييەكان هەرگيز وەدەرنايەن ئەگەر مامۆستا هەندێك زانيارى نەخاتە ڕوو، ناكرێت وەدەرهێنان بكەينه‌ پۆزش بۆ بابەتێكى زمان كە پێشتر ڕوون نەكرابێتەوە، چونكە فێرخواز پێويستى بە بيرهێنانەوەو هاريكاريكردن هەيە بۆ جوڵاندنى هزريان.

• مامۆستايان زۆرجار جوڵێنەرى وەك وێنە ياخود بۆردەكە بەكاردەهێنن. كاتێك بۆ نمونە ئيش لەسەر ڕانەبردووى سادە دەكەن بۆ ڕۆتيناتەكانى ڕۆژانە، مامۆستاكە نيشاندانى وێنەى خانوويەك و كاتژمێرێك هاوتا لەگەڵ جوڵەو لاسايكردنەوە بەكاردەهێنێت بۆ وەدەرهێنانى ناوى كەلوپەلى خاوەن ماڵەكەو كردارە باوەكان:

T: Six o’clock. Where is she?

S: Bed

T: Yes, she’s in bed, sleeping. Seven-thirty, every day?

S: Get up

T: Good, she gets up at seven-thirty. Eight o’clock, every day?

S: Eat breakfast

T: Well done. Listen: She has breakfast at eight o’clock

T: Do you like coffee?

S: Yes (I do).

T: Do you like tea?

S: Yes I do

T: Do you like milk?

S: No (I don’t)

T: What’s the question? Ask me.

دايەلۆگى تايبەت بە حاڵەتە جياوازەكان، نمونە ڕستە يان تێكستەكانى گوێگرتن و خوێندنەوە دەشێت دەقێكى وا دروستكەن لە ڕێگەيەوە زمانى دووەم وەدەربهێنرێت. لەم بارەدا مامۆستاكە داوا لە فێرخوازەكانى دەكات ديقەتى چۆنێتى دەربڕينى كارێكى تايبەت بدەن و دەتوانێت لەو ڕێيەوە وەدەرهێنان لەگەڵ پرسيارە هزرييەكان تێكەڵ بكات بەتايبەت لەو تێكست و دايەلۆگانەى لەبارەى داهاتووەوەن:

T: Is he talking about the past, present or future?

S: Future

T: Does he know / is he sure about the future?

S: No

T: Right. It’s a prediction. What verb does he use?

S: Will

T: Good. Can you give me an example?

وەدەرهێنانى بيرۆكەو زانيارييە بەردەستەكانى خوێندكار پێويستى بە ڕێخۆشكەر هەيە. ئەمەش دەكرێت لە ڕێگەى ناميلكە يان چيرۆك، تێكستێك، وێنە، يان ڤيدۆيەكەوە بێت لەلايەن مامۆستاكەوە و ئاڵوگۆڕى زانياريشى تێدا بێت لەنێوان مامۆستاو فێرخوازەكەدا. ئەو زانيارييانەى وەدەردەخرێن زۆركات لەسەر بۆردەكە دەنووسرێن، بەڵام گرنگە هەمووخوێندكارەكان زانيارى گشتييان لە بارەيەوە هەبێت. بابەتێكى خوێندنەوە زۆركات لەڕێگەى وێنەوە يان سەردێڕەكەيەوە بە خوێندكارەكان ئاشنا دەكرێت كە لە دوولايەنەوە سوودى هەيە، يەكەميان خستنەڕووى هاندەرى وەدەرهێنانە و دووەميان يارمەتى ووتنى پێشبينى دەدات بۆ ناوەڕۆكى بابەتەكە. خشتەى KWL ڕێكۆردێكى باشە بۆ ئەو شتانەى خوێندكارەكان دەيزانن و ئەوانەشى كە دەيانەوێت بيزانن، هەروەها ئەوەش كە لە كۆتايى وانەكەدا فێرى دەبن، گەيشتن بەو دەرەنجامەى كە وەدەرهێنانى زانيارى لە هەموو قۆناغێكى وانەكەدا دەكرێت ڕووبدات زۆرجار بۆ ئەو ڕووداوانەى دواتر ڕوودەدەن.

پێشهاتە كلتورييەكان

لە كاتێكدا وەدەرهێنان ئامانجى بەشداريپێكردنى خوێندكارانە، بەڵام هەموو كات ئەوەى دەمانەوێت و پێشبينى دەكەين بەو جۆرە نابێت، پرسيارێكى وەك “Who can tell me something about…..?”  دەكرێت هەموو وەك بەرد بێدەنگ بن. بۆيە كاتێك هۆكارێكى كلتورى وا لەو خوێندكارە دەكات بێدەنگ بێت ئەوا يەكسەر بە هەڵە پێوەرى بۆدەكرێ بەوەى كە دەوترێ زۆر شەرمنە يان هيچ نازانێ.

لە زۆرێك لە كلتورەكاندا هانى خوێندكار نادرێت بۆ گەڕان بەدواى زانياريدا ياخود بۆ پرسياركردن، لە كاتێكدا لە بەشێكى ديكەياندا مامۆستا وە ك تاكە سەرچاوەى زانيارى تەماشادەكرێت. كێشەكەش لەو ڕاستيەوە سەردەگرێت كە زۆربەى يونتەكانى ناو كتێبەكان بە چەند پرسيارێكى كراوە دەست پێدەكەن كە خوێندكار دەبێت زانيارى لەسەريان بدات ئەمەش ئەگەرى هەڵە ڕێزمانى و خوێندنەوەييەكان زياد دەكات و لە ئەنجاميشدا دەبێتە مايەى گاڵتەپێكردن لەلايەن هاوپۆلەكانەوە.

ڕێگه‌ى فێربوون له‌سه‌ر بنه‌ماى ئه‌رك TBLو پێشكه‌ش كردن، كارپێكردن، به‌رهه‌مهێنان PPP

لەو كلتورانەى كە گروپ گرنگترە لە تاك هەرگيزئاشكراكردنى سەركەوتن يان شكست جێى ڕەزامەندى نييە. تەنانەت بە هاندانى بەردەواميش شكاندنى ئەم بڕواو بۆچوونە كارێكى گرانە، پێويستى بە هەندێك ستراتيژى تايبەتە:

” “nearly right يان “try again” زۆر بنياتنەرانەترە لەوەى بڵێين

“no, does anyone else know the right answer? ” كاتێك فێرخوازەكان ئەوەى لە باگراوندى خۆياندا هەيە لەسەر بابه‌تەكە باسى دەكەن هەوڵ مەدە ڕاستيان بكەيتەوە، لێرەدا ئێمە متمانە بە خۆبوونيان بۆ بنياتدەنێين كە ئەمەش زۆرگرنگترە نەك دروستى وەڵام.

چەند ئامۆژگارييەك بۆ وەدەرهێنان:

لە كۆتاييدا

وەدەرخستن بەندە بە هەڵسوكەوتى مامۆستاو خوێندكار لەمەڕ ئەو رۆڵانەى هەيانە. چون ئەم بابەتە بيرى ئاڵوگۆڕى زانيارى پەرەپێدەدات، يارمەتى تێكشكاندنى ئەو باوەڕە كۆنە دەدات كە مامۆستا دەبێت سەنتەر بێت، دەستپێكى چەندين كارلێكى جۆارجۆر دەبێت لە پۆلدا. هەروەها دەبێتە بناغە بۆ وتنەوەى بابەتەكانى زمان بەشێوەى ناڕاستەوخۆ(هاندەرانە)  بەهۆى ئەو ئەرك و چالاكيانەى كە وا لە خوێندكار دەكەن خۆى بگەڕێت بەدواى وەڵامدا و هەرخۆشى وەگەرخەڕى زمانەكە بێت.

سەرچاوەى بابەت: ئيره ببينه

سەرچاوەى وێنە: ئيره ببينه

ئامادەکاریی بابەت: لؤي حاجي

وەرگێڕ: دابان بەهمەن أحمد

هەڵەچن: خه‌بات ره‌فيق محمد

ديزاينەرى وێنە: فێرۆپيديا